Nieuws

Je ziet er niks van [Volkskrant]

Artikel in de Volkskrant van 29 augustus 2025

Doorzichtige beugels winnen aan populariteit. Vooral volwassenen kiezen steeds vaker voor deze bijna onzichtbare optie. Zijn ze net zo effectief als traditionele slotbeugels?

Wie ooit een slotjesbeugel heeft gehad, kan zich het vast nog wel herinneren: de eeuwige blaartjes aan de binnenkant van de lippen of wangen, etensresten tussen de slotjes, om nog maar te zwijgen van de – al dan niet terechte – onzekerheid over de ontsierende aanblik van een mond vol metaal. Een beugel is geen pretje, hoewel het eindresultaat vaak een leven lang plezier oplevert.

Doorzichtige beugels, ook wel clear aligners genoemd of naar een van de bekendere merknamen Invisalign, worden steeds populairder als alternatief voor slotjesbeugels. Ze bestaan uit op maat gemaakte, transparante hoesjes die over de tanden worden geschoven om deze geleidelijk naar de gewenste positie te verplaatsen. Ze worden elke een à twee weken vervangen volgens een digitaal behandelplan dat met 3D-scans en röntgenfoto’s is opgesteld.

‘Met aligners valt het amper op dat je een beugel draagt. Daarnaast biedt het gladde materiaal meer comfort: je krijgt er geen wondjes van. De hoesjes zijn uitneembaar, waardoor eten, drinken en poetsen makkelijker is en de mondhygiëne makkelijker is te behouden’, zegt orthodontist Ronald Jonkman, die zijn eigen praktijk heeft en tot voor kort sectievoorzitter orthodontie was bij het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (Acta).

Niet alleen cosmetisch

Hoewel exacte Nederlandse cijfers over aligners ontbreken, ziet Jonkman duidelijke trends: ‘Dankzij aligners zijn meer mensen over de streep te trekken om een beugel te nemen, vooral omdat het minder zichtbaar is.’ Uit recente marktonderzoeken blijkt dat de wereldwijde markt voor clear aligners in 2024 ongeveer 3,8 miljard dollar waard was en naar verwachting groeit naar iets meer dan 10 miljard dollar in 2032, met een jaarlijkse groei van ruim 13 procent. Jonkman: ‘Aligners trekken nieuwe patiëntengroepen aan en dragen bij aan een verschuiving in de leeftijdsverdeling van patiënten naar (jong)volwassenen en senioren die eerder afzagen van orthodontische behandeling.’

Dit is gunstig, want de voordelen van beugels zijn niet alleen esthetisch. Jonkman: ‘Omdat tanden beter rechtstaan, kunnen ze makkelijker worden gepoetst en geflost, wat de kans op gaatjes en tandvleesproblemen verkleint. Een correcte beet vermindert de druk op kaken en tanden, wat slijtage, pijn en hoofdpijn kan voorkomen. In sommige gevallen verbetert een beugel ook spraak- en slikproblemen. Veel mensen denken dat een beugel alleen cosmetisch is, maar de gezondheidswinst kan minstens zo groot zijn. Hij kan problemen met tanden, kaak en mondgezondheid voorkomen.’

Er zijn wel beperkingen

Volgens Jonkman is de opkomst van clear aligners deels te danken aan technologische vooruitgang. ‘Aligners bestaan al sinds de jaren negentig, maar door verbeterde materialen, geautomatiseerde processen en virtuele behandelplanning zijn de mogelijkheden enorm verbeterd. Waar je vroeger niet veel kon met aligners, kun je nu negen van de tien behandelingen prima uitvoeren.’

Toch zijn er beperkingen. ‘Bij ingewikkelde tandbewegingen, zoals het draaien van een kies, heb je minder controle dan met vaste beugels. Daarom zijn aligners niet voor alle gevallen geschikt’, zegt Jonkman. Ook de Britse emeritus hoogleraar orthodontie Kevin O’Brien benadrukt dat de effectiviteit van aligners soms wordt overschat. ‘Clear aligners zijn populair, maar de hoeveelheid goed uitgevoerd wetenschappelijk onderzoek is nog steeds beperkt’, zegt hij.

O’Brien noemt een recente overzichtsstudie uit Italië, die ook de tekortkomingen in het onderzoeksveld blootlegt. Conclusie: aligners kunnen zeker effectief kunnen zijn, maar vooral bij relatief milde tandafwijkingen. Een recente studie in het Journal of Evidence-Based Dental Practice naar de behandeling van diepe beten komt tot een vergelijkbare conclusie: eenvoudige correcties zijn goed uitvoerbaar met aligners en complexere behandelingen slagen vaker met vaste apparatuur, maar meer onderzoek is nodig. De studies wijzen overigens ook op enkele voordelen. Zo lijken aligners minder vaak te leiden tot witte vlekken en cariës dan vaste beugels.

Het hangt ook van de patiënt af

Een belangrijke factor voor het slagen van de behandeling ligt volgens Jonkman in handen van de patiënt, die de aligners 22 uur per dag moet dragen. ‘Een keertje spijbelen, bijvoorbeeld bij een lang diner, is geen ramp, maar vaker onderbreken kan het effect verminderen.’ Hij ziet geregeld patiënten die iets te veel smokkelen, waardoor de vooruitgang duidelijk minder is. ‘Voor kinderen geldt vaak nog sterker dat het lastig is om gedisciplineerd te zijn in het dragen. Een reden om voor deze groep soms toch voor vaste beugels te kiezen.’

De kosten zijn de laatste jaren flink gedaald en vaak vergelijkbaar met die van conventionele beugels. ‘In ongeveer de helft van de behandelingen komt dit overeen met de kosten voor traditionele slotjesbeugels’, zegt Jonkman. Daarnaast krijg je ze via een aanvullende verzekering vaak grotendeels vergoed.

Doe-het-zelfaligners, waarbij patiënten een scan maken en een setje aligners krijgen opgestuurd zonder professionele begeleiding, lijken goedkoper, maar Jonkman raadt dit ten sterkste af. ‘Zonder toezicht van een orthodontist kunnen ze risicovol zijn. Minder goede resultaten en zelfs schade, zoals ontstoken tandvlees, losse tanden, wortelschade of ongewenste tandkanteling, zijn mogelijk. Dan duurt je behandeling veel langer of moet je alsnog naar een specialist, wat het uiteindelijk duurder maakt.’

Jonkman adviseert om je goed te laten informeren of aligners geschikt voor je zijn en te kiezen voor een ervaren, bij de beroepsvereniging aangesloten orthodontist om risico’s te vermijden. ‘Een grondige beoordeling door een gekwalificeerde orthodontist blijft essentieel om het beste resultaat te bereiken.’